LNB nedir? nasil secilir?

tarafından **Admin** Ptsi Ara. 26, 2011 10:49 pm

LNB nedir? nasil secilir?

LNB Nedir ?

Şu uydu çanağının ortasına takılan şey. Low Noise Block downconverter.
Mikrodalga kafa düşük gürültülü konverter. Çanak uydudan gelen yayını
odak noktasına toplar bu cihaz da toplanmış olan bu mikrodalga (2-50GHz)
sinyali güçlendirip üzerinde elektronik işlemlerin daha rahat
yapılabileceği daha alt bir frekans bandına (1-2GHz) dönüştürür. Esas
olarak üç ana kısmı bulunur. Besleme ağzı(feed) yükseltici(amplifier)
ve alt frekansa dönüştürücü(converter). Uydulardan gelen yayınların
bulunduğu (2-50Ghz) arası bant dilimlere ayrılarak sırasıyla S C X Ku Ka
EHFV bandları olarak adlandırılmaktadır.. Burada sadece ticari
haberleşme uydularının radyo TV yayınlarını almakta kullanılan C (3.4 -
4.2GHz)bandı ve Ku (10.7 - 12.75 GHz) bandı LNB'lerinden söz
edilecektir.

LNB Nasıl seçilir ?

Size gereken LNB'nin hangisi olduğunu bilebilmek için öncelikle "Hangi
yayınlar izlenecek hangi çanak kullanılacak? kaç kullanıcı izleyecek?
sorularının cevabını bilmek gerekiyor. Eğer amacınız kendinize küçük
çanaklı bir uydu sistemi kurup Türk ve Avrupa yayınlarını izlemek ise o
zaman aşağıda anlatılan onca şeyin hepsini öğrenmeniz kesinlikle
gerekmiyor. Size gereken kendinden offset feedli bir "Ku Universal
LNBF' "dir. Böyle bir LNB Türk uydu yayınlarının tamamını avrupa
yayınlarının ise %95'ini almanız için yeterlidir. Piyasada satılan
LNBlerin %95i bu türdendir. Fiyatları 15 dolar mertebesindedir ve
birçoğu türkiyede üretilen 10-15 değişik markada piyasada
bulunmaktadır.(Türk LNB üreticisi yok. Sadece sürümü çok olan
modellerden yabancı isim markalarla montaj (CKD üretim) yapılmaktadır).
Eğer çanak birkaç uydu alıcısına paylaştırılacaksa Twin veya Quad
universal merkezi sistemden çok kullanıcıya dağıtılacak ise Quattro
Universal kullanılır. Piyasa markaları arasında bir tavsiyemiz yok.
Ancak dünyanın belli başlı üreticilerinin (ALPS ALPS UK ASTROTEL ASTRX
CAL AMP/Gardiner CAMBRIDGE CHAPARRAL FTA (MTI Europe) GRUNDIG HYTON
MTI NICHIMEN (Philips LNBler) SAMSUNG EM SHARP SWEDISH Microwave
VECCOM ZINWELL) sitelerine bir uğramanız oldukça aydınlatıcı
olabilir.... Eğer çanağınız büyükse veya almak istediğiniz yayınlar
arasında C bandında olanlar da var ise veya uydudan zor alınabilen bir
kanal veya data almak amacında iseniz o zaman aşağıdaki teknik bilgiler
işinize yarayacaktır sanıyoruz.

Feed

Önde "feed" denilen yakın yerlerden yansıyıp gelen istenmeyen
mikrodalgaları süzendiğerlerini toplayıp yükselticinin probuna gönderen
yuvarlak parça. (Köşelisinin de olduğunu söylerlerse de. İnanmayınız.
Ben hiç görmedim). İşin mantığı gereği çanağın şekline benzer. Feed
kısmı prensip olarak bir dalga kılavuzu ile yansıtıcıdan oluşur.
Yansıtıcı ağız kısmı yan açılardan gelip oluklu kısmın içine düşen
dalgaları gerisingeri gönderir. Konsantrik(eş merkezli) dairesel
duvarlar içeren ağız kısmı bu işlevini uygun şekilde yerine
getirebilmesi için de çanağın şekline(parabol) uygun bir dairedir. Oluk
duvarların derinliği çanağın odak uzaklığının çapına oranı (f/D)
özelliğine göre hesaplandığından aynı tipte ve çaptaki çanaklardan daha
çukur veya daha düz özellikte olanları için farklı ölçülerde
olacaktır. Prime-focus (parabol) antenlerde kullanılan feedlerde bu
duvarlar aynı düzlemdedir. Offset antenler için olan feedlerde ise
dıştan içe doğru derinleşir geometridedir. Feed içinin yuvarlak olması
her polarizasyonda gelen dalgayı aynen taşıyan bir dalga kılavuzu
olmasındandır. (Köşeli olsa idi sadece düzlem yüzeylerine uygun
polaritede gelen dalgaları taşıyabilirdi). O yüzden Yuvarlak ağız
kısmının içine düşen ayakta duran mikrodalga (standing wave) bağlanacak
LNB'nin probuna verilmek istenen polariteye uygun polarma yapılarak
doğrudan iletilir. Feed'in önemli kalite özelliklerinden birisi
"polarizasyon yalıtımıdır(cross polar discrimination=polarization
isolation)". Yani bu polarmayı yaparken karşı polariteden de sızma
olmayacak(örneğin 25dB polarma yalıtımlı) mekanik kusursuzluğa sahip
olması gerekir. Bu olmazsa öbür polaritedeki benzer frekanslı yayın
karışma yapabilir bu da yayının düzgün şekilde alınmasına engel olur.
Feedin bir kalite özelliği de gerilim dalga oranı (VSWR) dır. Feedin iç
yüzeylerinin geometrik kusursuzluğu verimde önemli olmaktadır. Giriş
kısmındaki dairesellik ve örneğin gelen dalgayı polaritesine göre ikiye
ayıran bir (orthomode transducer) dalga kılavuzunda LNB bağlanan
dörtköşe dalga çıkış uçlarında yüzey düzlemliği çok önemlidir. .

Dolayısıyla "feed" kısmı kullanılacağı çanağın cinsine(offset /prime
focus) çanağın çukur veya düz oluşuna (f/D ölçüsüne) hangi banttaki
yayınların alınacağına (C/Ku) alınacak yayınların polaritelerinin
doğrusal veya dairesel oluşuna ve tek çıkışlı çok çıkışlı polarizörlü
polarizörsüz oluşuna göre çok farklı özellik ve tiplerde olur. Ayrıca
çanak çapı çok büyüdükçe feedin oluklu ağız kısmının çapının da biraz
büyümesi beklenir. Hem dairesel hem doğrusal yayınları alabilen
feedlerin içinde depolarizör denilen ve dairesel (R/L) polarizeli
dalgayı doğrusal düzlemlerden (V/H) birine aktaran ve (çeyrek dalga
boyunun 6mm dolayında olduğu ve yüzde 1-2 hassasiyet gerektiği
düşünülürse) mekanik olarak 0.1mm hassasiyetle işlenmiş bir teflon levha
bulunur. Depolarizör dışında mekanik bir polarotörle kutupları 45
derece dönürmek de ayrıca gerektir. Servosuz bir feedle bu mümkün
değildir. O nedenle sürümü az olan bu tür karmaşık işlemli feed
modelerinin fiyatları oldukça yüksek olup 500 dolarlara kadar
çıkabilmektedir.

Yukarıda resim "a"da 180 dolarlık hem C/Ku hem lineer (V/H) hem
circular (L/R) polaritelerdeki yayınları alabilen servolu bir feed
örnek olarak verilmiştir. Resim "b" de ise 55 dolarlık servomotorlu
(poloratörlü) sadece C bandında otomatik V/H seçimi yapabilen bir feed
görülmektedir. Resim "c" deki feed sadece C bandında V ve H
polaritelerini aynı anda alan (çift bantlı) 50 dolarlık bir feeddir.
Resim "f" efsane amerikan Chaparral Corotor II 'dir. resim "a" daki
feedle prensip olarak aynı fonksiyonda olup ancak çok daha pahalıdır.
0.28-0.45 arası tüm f/D oranlı çanaklarda yüksek verimle çalıştığı
iddia edilmektedir.
Ku bandındaki hem doğrusal (V/H) hem de dairesel (RHC/LHC) yayınları
alabilmekte kullanılan servomotorlu bir offset anten feedi. Bu feedin
polarizasyon yalıtımı 25dB VSWR bandın tümü için ortalama 1.45 (alt
bant için ayrı üst bant için ayrı modelleri mevcut. feed alt+üst bant
üniversal kullanılmıyor). Aynı özelliklere sahip prime-focus antende
kullanılan tipi yukarıda resim "e" de verilmiştir.

LNBF / FLANŞLI LNB

Küçük boyutlu "offset" çanaklarda genellikle feedin LNB'nin ayrılmaz
şekilde tümleşik bir parçası olduğu LNBF kullanılır. Çanağa tek parça
LNBF takılıp ucuna kablo bağlandığından feedin içini görmek de bilmek de
gerekmez (su geçirmez şekilde kapatılmıştır). . Bilmemiz gereken tek
şey çanağımıza ve almak istediğimiz yayınlara uygun offset feedli bir
LNBF olduğudur. Bu LNB'lerdeki feed yapısı sadece lineer (V / H)
yayınları almaya uygun özelliktedir.

Flanşlı (Feedsiz) LNB çeşitleri. Uygun özellikte feed ağız kısmına vidalanarak kullanılır.

Feed'in hemen arkasına vidalarla bağlanan flanşlı LNB'nin beklenen
özellikler ve iç yapısı bakımından LNBF den farkı yoktur. Yükseltici ve
Konvertör kademelerinden oluşur. Eskiden (ve halen bazı profesyonel
sistemlerde) LNA yükseltici kademesiyle LNC konvertör kademesi birbirine
bağlanan ayrı modüller olarak bulunmaktadır. Ancak bugün LNB
dendiğinde de LNC dendiğinde de tümleşik yükselticili konvertör
aklımıza gelmektedir. LNA (Low Noise Amplifier) denilen yükseltici
kısmı probuna kadar gelen mikrodalgayı elktrik akımı halinde gürültüsüz
yükseltmek işlevine sahiptir. Bu işi görürken sinyale olabildiğince az
gürültü katılması beklenir. NF (gürültü değerinin dB veya K değeri)
sinyal/gürültü oranı düşük olan LNBler tercih edilir. Aslında Ku bandı
LNB'lerde genellikle Noise Figure (dB) ile C bandı LNBlerde ise Noise
Temperature (Kelvin) olarak ifade edilen bu değer tüm sistemin
etkinliği demek olan C/N (taşıyıcı sinyal seviyesinin gürültüye oranı)
içinde çok da önemli olmayan bir paya sahiptir. Yayının EIRP (dBW)
değeri çanağın çapı etkinliği gürültü ısısı sistemin gürültü değeri
bant genişliği gibi birçok değerin içinde bu değer de belirli ölçüde
etkinliğe sahiptir. Bu değerlerin toplam etkinlik hesapları içinde
göreceli yerini daha iyi anlayabilmek için önde gelen LNB üreticisi SMW
nin bedava yüklenen yeni versiyon SMWLINK3 programını mutlaka çekmenizi
öneriyorum. Ancak daha önceki 2. versiyonu da özellikle çok odaklı
(multifocus) antenlere lişkin hesap programları nedeniyle gerçekten
görmeğe değer. (Ben sizin yerinize olsam her ikisini de çekerdim).
Türkiyede önceleri 1.7-1.8 değerli LNBler kullanılırken teknolojinin
gelişmesi sonucu şu anda en yaygın olarak kullanılan LNBler 0.7- 0.8 dB
gürültü faktörüne sahiptir. 0.6 ile 0.5 dB özellikte olanlar da
bulunabilmektedir. Çok düşük gürültü değerine sahip LNBlerin göreceli
fiyatı çoğu zaman sağladığı yarardan fazla yüksektir. Üstelik kuşkusuz
bir LNB'nin değerini oluşturan parametreler çok daha fazla ve
değişiktir. Örneğin bir LNBnin çalışması gereken çok farklı ortam
sıcaklıklarında bazı özelliklerinin değişip değişmemesi (temperature
stability) ve osilatörünün faz gürültüsü (phase noise) özellikle veri
aktarımlarında çok önemli olmaktadır. Örneğin çalışılan tüm farklı ortam
sıcaklıkları içinde lokal osilatör stabilitesinin +/- 150 +/- 25 veya
+/- 10 kHz mertebelerinde tanımlanabilmesi PLL li osilatörle sağlanan
bir sonuçtur ve bu tip LNBler özellikle pahalıdır.( +/- 3 MHz iyi bir
değerdir) Osilatör faz gürültüsü 1KHz den itibaren
yapılabilmektedir.(-75 dBc@10 kHz typ iyi bir değerdir). Bu ise
aktarımda gerçekten düşük BER (Bit Error Rate) sağlanabilmesi sonucunu
vermektedir. Farklı frekanslarda kazanç değişiminin engellenmesi de
önemlidir örneğin iyi bir LNBde bu özellik 30MHzde 0.3dB dolayında
olmaktadır. Çıkış SWR'si "en çok 2:1" gibi bir değerle ifade edilir .
Hemen tüm LNB tiplerinde çıkış empedansı 75 ohm ve F tipi konnektör
olarak standartlaşmış gibidir. Giriş kısmında iki doğrusal polarite için
gerilim kontroluyla seçilebilen V=14V H=18V çift problu "switchable"
tip de Ku bandı için artık standartlaşmış kabul edilbilir. Halen
Standard Ku LNB denilince akla 10.0 GHz lokal osilatörlü "Marconi
switching(V/H) LNB gelmektedir. Bu tip LNB 12.5v - 14.5v besleme
gerilimini vertikal15.5 - 18v besleme gerilimini ise horizontal
polarite seçimi kabul etmektedir. Daha sonra ortaya çıkan ve "Enhanced"
LNB denilen tipin bundan farkı lokal osilatör frekansının 9.75 GHz
olmasıdır. Ama bu da tek bantlıdır ve sadece 10.7-11.7 GHz. aralığında 2
GHz tunerli uydu alıcılarıyla çalışır ve Astra 1A-D arası uydular için
düşünülmüştür. Daha sonra ve özellikle digital yayınların başladığı
son yıllarda ortaya çıkan ve yeni kullanıma açılan 11.7 GHZ üstü
frekanstaki yayınları da alabilmek üzere gerekli sisteme sahip
"Universal" LNB ortaya çıktı. Bu LNBlerin farkı çift lokal osilatör
(9.75 and 10.60 GHz L.O) kullanılması ve birincisi 10.7 - 11.8 ve
ikincisi 11.6 - 12.7 GHz olan iki bant arasında uydu alıcıdan
gönderilen 22 kHz sinyaliyle seçim yapılabilmesiydi. Artık hemen tüm
avrupa uydularında üst bant yayınlar kullanıma açıldığından bu 4 bantlı
(Quad Band) sistem standart hale gelmiştir. Bu arada kullanılan uydu
alıcıları da 2.15GHz tünerli olmuşlardır. Tarama sahası daha az olan
uydu alıcıları arada boşluk kaldığı için bazı yayınları alamayabilir.
Alt üst bant geçişi için bu LNB bir 22kHz (0.5v p-p) sinyale gerek
duyar ve bunu gördüğünde lokal osilatörünü 10.6GHz ("üst banda")
geçirir ve aksi halde hep 9.75GHz osilatörünü kullanarak sadece alt
banttaki yaynları alır. V/H polarite algılaması yukarıda anlatılan eski
Marconi LNB tipindekiyle aynıdır.

(L.O.) Local Oscillator (yerel osilatör) frekansı nedir?:
LNB nin esas bir işinin de uydudan gelen frekansı düşürmek (down
conversion) olduğunu biliyorsunuz. Çünkü kablolarımız 2GHz üstünde
frekansları taşımakta çok isteksizdir. Uydu alıcılarındaki eski tip
tünerler 1.75GHz 'e kadar yenileri ise 2.15GHz frekans üst sınırına
sahiptirler. LNB frekans düşürme işlemini uydu sinyal frekansından
belirli bir frekans değerini "çıkartarak" yapar. Bu değere LNB'nin
"Lokal Osilatör" frekansı ya da ("LO") 'su denir. Örneğin uydu
alıcınızdaki tünerin üst sınırı 1.75 ise ve almak istediğiniz en üst
uydu frekansı 12.6 GHz ise LNB'nizin L.O. su 10.85 olmalıdır. L.O.su
10.25 ise LNBniz 12GHz frekanslı bir uydu yayınını (12GHz - 10.25GHz =
1.75GHz) uydu alıcınıza üst sınırı olan 1.75GHz frekansında
gönderecektir. Farklı LNB tipleriyle ve uydu alıcılarla belirli
frekanstaki yayını doğru alamama sorunu aslında basit hesapla açıklığa
kavuşturulabilir. Şimdi bizim bölgemizde geçerli olan Ku bandı
frekansları (Telecom bandı) üst sınırı 12.750 GHz'dir. Bugün Türkiyede
satılan hemen tüm uydu alıcıları da 0.95 - 2.15GHz tünerlidir. Üst bant
lokal osilatörü 10.6 olan bir üniversal LNB için taranabilecek
frekanslar 2.15 + 10.6 = 12.75GHz bandın en üstüne kadar
ulaşabilmektedir. Alt sınır ise 0.95 + 9.75 = 10.700GHz olmaktadır.

Eski tip LNB ve uydu alıcılar... Bu günkü universal LNB ve 0.95 -
2.15GHz tünerli uydu alıcısı standardına ulaşılıncaya kadar yakın
geçmişte birçok aşamada ürünler ortaya çıkmıştır. Bugün bunlardan
bazıları da hala ortalıkta görünmekte ve bilerek bilmeyerek bazen yeni
tip yerine de satılabilmektedir. Örneğin bugün bizim için artık geçerli
olmayan eski tip bir alıcının tüneri 0.95 - 1.75GHz olabilir. Bu alıcı
bir "FSS" LNB (10.0 GHz L.O.) ile kullanılırsa taranabilecek bant 10.9 -
11.7GHz arasıyla sınırlıdır. Eğer bir "DBS" LNB (10.75 GHz L.O.)
kullanılırsa 11.7 - 12.5 GHz arası taranabilir. Sonuçta böyle iki tane
LNB + bir tane Orthomode transducer + bir tane de 22KHz sviç bugünkü
universal LNB ile sağlanan sonucu (biraz eksik olarak da olsa)
vermektedir. Eskiden 0.95 - 1.75GHz tünerli alıcılarla çalışmak üzere
tasarlanmış böyle birçok çeşit LNB bulunmaktdır. "Telecom" LNB (11.0 GHz
L.O.) bunlardan bir diğeridir. 11.95 - 12.75 GHz bandında
kullanılabilir. Voltaj (V/H) anahtarlaması bulunur. Voltaj
anahtarlamasıyla üst banda geçirilen iki bantlı "Dual band" LNB de 0.95 -
1.75GHz tünerli alıcılarla 10.9 - 11.7 ve 11.7 - 12.5 GHz olmak üzere
her iki banttan da yayın alabilir.Bu LNB ile alınamayan üst bant
kısımları için "Tripleband" LNB geliştirilmiştir. Bu LNB 0.95 - 2.0 GHz
tuner ile 10.9-11.8 ve 11.8-12.75 GHz arasındaki yayınları alabilir.
Alamadığı en alt banttaki yayınları da alabilmek üzere "Quadband" LNB
geliştirilmiştir. Bu LNB 0.95 - 2.05 GHz tuner kullanılarak 10.7-11.8 ve
11.7-12.8 GHz olmak üzere bugünkü bandın tümünü alabilir. Bu eski tip
LNB'lerin çoğu flanşlı (ayrıca feed vidalanan) tiptedirler ve gürültü
değerleri en eski tiplerde 3.0dBye kadar çıkmaktadır. (Bu gün ortalama
0.8dB yaygındır).

Çok girişli(multifocus) ve çok çıkışlı LNB'ler...

Halen avrupada en yaygın olarak kullanılan Astra + Hotbird başta olmak
üzere birbirine yakın 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için
geliştirilmiş (multifocus) çanak ve LNB ler bulunmaktadır. Monoblok bu
LNB aslında 2 feed + 2 universal LNB + DiSEqC sviçten oluşmaktadır ve
bir tek F konnektörlü çıkışa sahiptir. Alıcı DiSEqC 22KHz ve 14/18V
besleme seçimlerini kullanarak heriki uydunun toplam 8 polaritesindeki
birkaç bin farklı kanal uydu yayınından istediğini seçebilmektedir. Bu
tip LNB'ler ancak birbirine sabit mesafedeki öngörüldüğü iki uydu için
kullanılabilirler. Değişik mesafedeki uydulardan tek çanakla yayın
alabilmek için kulanılan çeşitli multifocus uygulamaları bulunur.

Bu tür ve diğer çok çanaklı uygulamalarda kullanılabilmek üzere
geliştirilmiş kendinden DiSEqC sviçli bir giriş ve bir çıkış F
konnektörü bulunan "geçişli LNB" tipleri vardır.

Bunların dışında 2 çıkış F konnektörü bulunan "Dual" ve "Twin" LNB'ler
bulunur. Bunların Standard Enhanced ve Universal tipleri bulunur. Dual
LNB tek bandın tek polaritesini (V) bir çıkış tek polaritesini (H)
diğer çıkış sabit olarak verir. Dual ve Twin LNB'lerin dış görünüşleri
birbirine çok benzer ancak örneğin Twin Universal bir LNB nin iki
çıkışının herbirinde tek üniversal LNB'de bulunan 4 polarite de
bulunur. İçinde aynı feede bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 2
tane üniversal LNB bulunur. Böyle bir LNB ile tek çanağı paylaşan iki
uydu alıcısı iki ayrı çanak varmış gibi birbirinden bağımsız olarak tüm
kanalları izleyebilirler. Dual LNB ise bir merkezi dağıtımda hem V hem
de H polaritelerini aynı anda dağıtabilmek için kullanılır.

Dört çıkışlı LNB'ler de "Quad" ve "Quattro" olmak üzere 2 ana
türdedirler ve bunların da Standard Enhanced ve Universal tipleri
bulunur. "Quad" universal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya
birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri şekilde
dağıtmakta kullanılır. İçinde aynı feede bağlanarak tek kabinin içine
yerleştirilmiş 4 tane üniversal LNB bulunur. "Quattro" LNB ise herbir
çıkışından AltV AltH ÜstV ÜstH olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı
anda vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir
merkezi sistemden dağıtım için (headendde) kullanılır.

________________

Ptsi	Salı	Çarş.	Perş.	Cuma	C.tesi	Paz
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30